โรคชิคุนกุนยา Chikungunya คือ สาเหตุ อาการ การดูแลรักษาและป้องกัน

โรคชิคุนกุนยา

โรคชิคุนกุนยา เป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส เป็นเชื้อไวรัสที่อยู่ในตระกูล Togaviridae โดยมียุงลายสวน (Aedes albopictus) และยุงลายบ้าน (Aedes aegypti) เป็นพาหะนำโรค

ซึ่งพบได้ทั่วไปทั้งในเมืองใหญ่และชนบท  มักระบาดในช่วงฤดูฝน หรือในบริเวณที่มีน้ำขัง  มักชุกชุมและออกหากินช่วงกลางวัน ส่งผลกระทบต่อคนทุกเพศทุกวัย  มีอาการคล้ายคลึงกับไข้เลือดออก แต่ชิคุนกุนยาไม่อันตรายถึงชีวิต แต่จะมีอาการปวดข้อเรื้อรังต่อเนื่องเป็นเวลานานได้

สาเหตุโรคชิคุนกุนยา

ชิคุนกุนยาเกิดจากการถูกยุงลายตัวเมียที่มีเชื้อไวรัสกัด โดยเป็นยุงชนิดเดียวกับที่ทำให้เกิดโรคไข้เลือดออกและโรคไข้ซิกา  เป็นยุงที่พบได้ทั่วไปทั้งในเมืองและต่างจังหวัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสวน เป็นยุงที่ออกหากินตอนกลางวัน มีลายขาวดำตามลำตัวและขา มักวางไข่ไว้ในน้ำสะอาด อย่าง น้ำฝน

ซึ่งขังอยู่ในกระถางต้นไม้ โอ่งเก็บน้ำ หรืออ่างน้ำ จากนั้นไข่ก็จะกลายเป็นตัวยุงภายใน 7 – 10 วัน ชอบเข้าไปอาศัยอยู่ในบ้าน ใกล้ ๆ บ้าน ในโรงเรียน หรือสถานที่ที่มีแสงแดดน้อย ในร่มเงา หรือในพื้นที่ที่มีอากาศเย็น ผู้ป่วยสามารถกระจายไวรัสไปสู่คนอื่นถ้าหากโดนยุงกัดประมาณ 2-6 วันระหว่างที่กำลังป่วย

พาหะของโรค

พาหะของโรค (Vector)  ได้แก่ยุงลายเช่นเดียวกับไข้เลือดออก กล่าวคือในสมัยก่อนชิคุนกุนยาจะมีพาหะนำโรคเป็นยุงลายบ้าน  (Aedes aegypti) เป็นตัวนำแพร่กระจายหลักและยุงลายสวน หรือยุงลายเสือ (Asian tiger mosquito) ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Aedes albopictus แต่ในการระบาดครั้งนี้พบว่ายุงลายสวนเป็นสาเหตุสำคัญ

โดยมีสิ่งแวดล้อมทางภาคใต้เป็นแหล่งที่เหมาะอาศัยของยุงลายสวนเป็นจำนวนมากโดยเฉพาะสวนยาง อย่างไรก็ตาม ยุงลายสวนยังสามารถพบได้บริเวณที่มีต้นไม้หนาแน่นและมาก เช่น ชานเมืองกรุงเทพมหานคร

ความแตกต่างระหว่างชิคุนกุนยากับโรคไข้เลือดออก

ผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสชิคุนกุนยาจะมีไข้สูงขึ้นอย่างเฉียบพลันกว่าโรคไข้เลือดออกและระยะเวลาของไข้สั้นกว่าประมาณ 2 วัน ในขณะที่ไข้เลือดออก ไข้จะลดลงในเวลาประมาณ 4 วัน และไวรัสชิคุนกุนยาไม่ทำให้พลาสม่ารั่วออกนอกเส้นเลือด

ผู้ป่วยส่วนใหญ่จึงไม่เกิดอาการช็อก นอกจากนี้ผู้ป่วยสามารถมีผื่นแดงเป็นปื้นและตาแดงได้บ่อยกว่าไข้เลือดออก รวมถึงพบอาการปวดตามตัว ตามข้อได้มากกว่า

การวินิจฉัยโรคชิคุนกุนยา

หากสงสัยว่า ผู้ป่วยอาจติดเชื้อไวรัสชิคุนกุนยา แพทย์จะซักประวัติในเบื้องต้นว่า ผู้ป่วยได้เข้าไปอยู่ในพื้นที่ที่มีการระบาดของโรค หรืออยู่ในพื้นที่ที่มียุงจำนวนมากหรือไม่ โดยแพทย์จะต้องแยกความแตกต่างของการติดเชื้อจากโรคที่โดนยุงกัดที่คล้าย ๆ กัน

เช่น โรคไข้เลือดออก หรือโรคมาลาเรีย และอาจจะต้องแยกโรคออกจากการติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น ไข้ฉี่หนู (ติดเชื้อจากการสัมผัสกับสัตว์) หรือภาวะแพ้ภูมิตนเองที่มีอาการคล้าย ๆ กัน เช่น โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์

โดยวิธีการตรวจมีดังนี้

1. การเพาะเชื้อจุลินทรีย์เพื่อแยกไวรัสออกจากเลือด การเพาะเชื้อจุลินทรีย์สามารถทำได้ระหว่างช่วงวันแรก ๆ ของการติดเชื้อ แต่ต้องใช้เวลา 1-2 สัปดาห์ จึงจะทราบผล

2. ปฏิกิริยาลูกโซ่พอลิเมอเรสแบบย้อนกลับ (RT-PCR) สามารถใช้เพื่อตรวจยีนชิคุนกุนยาในเลือดได้ โดยการตรวจสามารถทำภายใน 8 วันแรกของการติดโรค และใช้เวลา 1-2 วันจึงจะทราบผล

3. การตรวจเลือด เพื่อตรวจหาแอนติบอดีของชิคุนกุนยา

วิธีการติดต่อ

ชิคุนกุนยาเกิดจากไวรัสติดต่อถึงคนโดยการกัดของยุงลายที่มีเชื้อโรค ติดต่อกันได้โดยมียุงลาย Aedes aegypti เป็นพาหะนำโรคที่สำคัญ เมื่อยุงลายตัวเมียกัด และดูดเลือดผู้ป่วยที่อยู่ในระยะไข้สูง

ซึ่งเป็นระยะที่มีไวรัสอยู่ในกระแสเลือด เชื้อไวรัสจะเข้าสู่กระเพาะยุง และเพิ่ม จำนวนมากขึ้น แล้วเดินทางเข้าสู่ต่อมน้ำลาย เมื่อยุงที่มีเชื้อไวรัสชิคุนกุนยาไปกัดคนอื่นก็จะปล่อยเชื้อไปยังคนที่ถูกกัด ทำให้คนนั้นเกิดอาการของโรคได้

อาการของโรคชิคุนกุนยา

เนื่องจากโรคไข้เลือดออก และชิคุนกุนยามียุงลายเป็นพาหะเช่นเดียวกัน รวมถึงอาการที่แสดงออกยังคล้ายคลึงกัน  จึงอาจพบผู้ป่วยเป็นทั้ง 2 โรคพร้อม ๆ กันได้  อย่างไรก็ตามชิคุนกุนยามีความรุนแรงน้อยกว่าโรคไข้เลือดออกมาก  ทั้งนี้ผู้ป่วยที่ติดเชื้อชิคุนกุนยาจะมีไข้สูงขึ้นอย่างเฉียบพลันกว่าโรคไข้เลือดออก และระยะเวลาของไข้ก็สั้นกว่าเพียง 2 วันเท่านั้น

ขณะที่ไข้เลือดออก จะเป็นไข้นานถึง 4 วัน  ส่วนใหญ่ไม่พบว่าผู้ป่วยชิคุนกุนยาเกิดอาการช็อก เพราะเชื้อชิคุนกุนยาไม่ทำให้ พลาสม่ารั่วออกนอกเส้นเลือด ทั้งนี้ยังพบผื่นแดงตามร่างกาย ตาแดง และภาวะปวดตามข้อได้มากกว่าผู้ป่วยไข้เลือดออกด้วย เชื้อชิคุนกุนยามีระยะฟักตัวของโรค 3-7 วัน หลังจากถูกยุงลายกัด และเมื่อครบระยะฟักตัว อาการจะแสดงออกดังนี้

– ไข้สูงเฉียบพลัน และอาจสูงถึง 40 องศาเซลเซียส หลังจากนั้น 2-3 วัน ไข้จะเริ่มลดลง

– ปวดข้อและเมื่อยกล้ามเนื้อ มีภาวะข้ออักเสบ โดยพบในผู้ใหญ่มากกว่าเด็ก แต่สามารถหายเองได้ใน 2 สัปดาห์ ในผู้ใหญ่ที่มีอายุ 45 ปีขึ้นไปอาจมีภาวะปวดข้อเรื้อรังได้

– เกิดผื่นแดงตามแขนขาหรือทั่วร่างกาย

– ตาแดง

– รับประทานอาหารไม่ได้

– คลื่นไส้ อาเจียน และปวดศีรษะ

– อ่อนเพลีย หรืออาจท้องเสีย

– ภาวะแทรกซ้อนของชิคุนกุนยา

– ผู้ป่วยอาจเกิดอาการแทรกซ้อน เช่น มีแผลตุ่มน้ำที่ผิวหนัง มีเลือดออก เป็นต้น โดยผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการคล้ายกับโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ในหลายเดือนต่อมา เช่น ปวดข้อ ข้ออักเสบ เอ็นหุ้มข้ออักเสบ เป็นต้น

นอกจากนี้ ผู้ป่วยบางรายอาจมีภาวะแทรกซ้อนบางอย่างที่อาจรุนแรงแต่พบได้น้อย เช่น ม่านตาอักเสบ จอตาอักเสบ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ตับอักเสบ ไตอักเสบ เยื่อหุ้มสมองอักเสบ สมองและไขสันหลังอักเสบ เส้นประสาทสมองเป็นอัมพาต และกลุ่มอาการกิลแลงบาร์เร เป็นต้น

https://www.samitivejhospitals.com/th/ชิคุนกุนยา/

การรักษาโรคชิคุนกุนยา

ในปัจจุบันยังไม่มียารักษาชิคุนกุนยาให้หายขาด และไม่มีวัคซีนป้องกันด้วยเช่นกัน วิธีการรักษานี้ จะใช้หลักการเดียวกันกับโรคไข้เลือดออก คือ การรักษาแบบประคับประคอง และป้องกันภาวะแทรกซ้อน ร่วมกับป้องกันการแพร่กระจายเชื้อไวรัสชิคุนกุนยา ได้แก่

– การให้ยาลดไข้ ยาแก้ปวด เพื่อบรรเทาอาการ

– ดื่มน้ำให้เพียงพอ

– ดูแลให้ผู้ป่วยพักผ่อนให้เพียงพอ

– ป้องกันไม่ให้ยุงกัด ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด

– การป้องกันชิคุนกุนยา

วิธีป้องกันโรคชิคุนกุนยา

การป้องกันและควบคุมชิคุนกุนยา จะเน้นที่การลดจำนวนยุงในพื้นที่ และป้องกันการโดนยุงกัด โดยการลดจำนวนแหล่งเพาะพันธุ์ยุงจะสามารถลดประชากรยุงได้เป็นอย่างมาก วิธีการง่าย ๆ ที่สามารถทำได้ มีดังนี้

-เทน้ำออกจากภาชนะ เช่น จานรองใต้ไม้กระถาง แจกัน กะละมัง และรางน้ำฝน

-คลุมภาชนะใส่น้ำที่ไม่สามารถเทน้ำทิ้งได้ เช่น แท็งก์น้ำ หรืออ่างเก็บน้ำ สำหรับการอุปโภคบริโภคในครัวเรือน

-กำจัดยางรถยนต์เก่า ๆ ที่อาจถูกทิ้งไว้ข้างนอก

-ทิ้งขยะในถุงพลาสติกแบบปิด และในภาชนะแบบปิด

-ใช้ยาฆ่าแมลง เพื่อฆ่ายุงที่โตเต็มที่ หรือตัวอ่อนที่ยังไม่สมบูรณ์ บางเขตชุมชน และเมืองต่าง ๆ อาจมีการพ่นยาฆ่าแมลงด้วยเช่นกัน

ยุงที่ทำให้เกิดการติดเชื้อของชิคุนกุนยา โดยส่วนมากมักจะเป็นยุงที่กัดตอนกลางวัน ซึ่งคนมักถูกกัดมากในช่วงใกล้ค่ำ แต่ยุงพวกนี้ยังมีการกัดในช่วงเวลากลางคืนเช่นเดียวกัน

แนะนำวิธีหลีกเลี่ยงการโดนยุงกัด

-ใส่เสื้อแขนยาว กางเกงขายาว หรือเสื้อผ้าที่ไม่เปิดเผยผิวหนัง

-ใช้ยาทากันยุงบนผิวหนังหรือบนเสื้อผ้า

-มีการติดตั้งอุปกรณ์ หรือฉากกั้นเพื่อป้องกันไม่ให้ยุงบินเข้ามาในตัวอาคาร

-เมื่อนอนกลางวัน ควรนอนในมุ้งที่เคลือบด้วยยากันยุง

-ใส่มุ้งกันยุงรอบหน้าและคอของคุณของจากถุงมือหรือทายากันยุงถ้าคุณใช้เวลามากในพื้นที่กลางแจ้งในพื้นที่ที่มียุงชุม

-หลีกเลี่ยงการเดินทางไปในพื้นที่มีประสบกับ การระบาด ของชิคุนกุนยา

-หากคุณเป็นชิคุนกุนยา ควรป้องกันตัวเองไม่ให้ถูกยุงกัด เพราะเลือดของคุณสามารถทำให้ยุงติดเชื้อ และสามารถแพร่เชื้อสู่ผู้อื่นได้

-คนที่ติดเชื้อชิคุนกุนยาจะมีความเสี่ยงสูงภายในสัปดาห์แรกของอาการป่วย

บทสรุป

เป็นอย่างไรกันบ้างคะ สำหรับชิคุนกุนยา มีรายละเอียดต่าง ๆ ของการเกิดโรคเพื่อเป็นข้อมูลไว้สำหรับผู้ที่มีความสนใจเกี่ยวกับโรคเพื่อจะได้มีวิธีป้องกันและดูแลตนเองให้ห่างไกลจากชิคุนกุนยาได้ดีเลยทีเดียวค่ะ

ขอขอบคุณข้อมูลจาก..
1.https://www.pobpad.com/โรคชิคุนกุนยา
2.https://www.honestdocs.co/chikungunya